مغز استخوان بافت اسفنجی داخل استخوان های شماست که گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها را در خون شما می سازد. مغز استخوان همچنین حاوی سلول های بنیادی خونساز نابالغ است که به سلول های بنیادی خونساز معروف هستند. این سلول های بنیادی می توانند از طریق تقسیم سلولی تکثیر شوند، سلول های بنیادی باقی بمانند، یا تمایز یافته و به انواع مختلف سلول های خونی بالغ شوند.

در پیوند مغز استخوان سلول های بنیادی آسیب دیده با سلول های سالم جایگزین می شوند. جایگزینی به بدن کمک می کند تا گلبول های سفید، پلاکت ها یا گلبول های قرمز خون کافی تولید کند تا از عفونت، اختلالات خونریزی یا کم خونی جلوگیری کند.سلول های بنیادی سالم را می توان از یک اهدا کننده یا از بدن خود به دست آورد. در چنین مواردی، سلول های بنیادی را می توان قبل از شروع شیمی درمانی یا پرتودرمانی برداشت یا رشد داد. سپس سلول های سالم ذخیره می شوند و برای پیوند استفاده می شوند.

 پیوند مغز استخوان

پیوند مغز استخوان زمانی انجام می شود که مغز استخوان فرد به اندازه کافی سالم نباشد تا به درستی عمل کند. این می تواند ناشی از عفونت های مزمن، بیماری ها یا درمان های سرطان باشد. برخی از دلایل پیوند مغز استخوان عبارتند از:

• کم خونی آپلاستیک بیماری است که در آن مغز استخوان تولید سلول های خونی جدید را متوقف می کند.
• سرطان هایی که بر مغز تاثیر می گذارند، مانند لوسمی، لنفوم و مولتیپل میلوما.
• مغز استخوان در اثر شیمی درمانی آسیب دیده است
• نوتروپنی مادرزادی که یک بیماری ارثی است که باعث عفونت های مکرر می شود.
• کم خونی داسی شکل، که یک اختلال خونی ارثی است که باعث تغییر شکل گلبول های قرمز می شود.
• تالاسمی که یک اختلال خونی ارثی است که در آن میزان هموگلوبین و گلبول های قرمز در خون افراد کمتر از حد طبیعی است.

عوارض پیوند مغز استخوان

به عنوان یک روش پزشکی اولیه، پیوند مغز استخوان خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می دهد:

• فشار خون پایین
• سردرد
• حالت تهوع
• درد
• نفس گیج
• لرزیدن
• حرارت

علائم فوق معمولاً کوتاه مدت هستند، اما پیوند مغز استخوان می تواند عوارضی ایجاد کند. شانس شما برای ایجاد این عوارض به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• سن شما
• سلامت عمومی شما
• مریضی
• عوارض جانبی می تواند خفیف یا بسیار جدی باشد و شامل موارد زیر باشد:
• بیماری پیوند در مقابل میزبان وضعیتی است که در آن سلول های اهدا کننده به بافت های بدن حمله می کنند.
• شکست پیوند زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های پیوندی طبق برنامه شروع به تولید سلول‌های جدید نمی‌کنند.
• خونریزی در ریه ها، مغز و سایر قسمت های بدن
• آب مروارید با کدر شدن عدسی چشم مشخص می شود.
• آسیب به اندام های حیاتی
• یائسگی زودرس
• کم خونی زمانی اتفاق می افتد که بدن گلبول های قرمز کافی تولید نمی کند.
• عفونت ها
• حالت تهوع، اسهال یا استفراغ
• موکوزیت بیماری است که باعث التهاب و درد در دهان، گلو و معده می شود.

انواع پیوند مغز استخوان

• پیوند اتولوگ

پیوند اتولوگ شامل استفاده از سلول های بنیادی از بدن خود فرد است. این روش معمولاً شامل برداشت سلول ها قبل از شروع درمان آسیب رسان مانند شیمی درمانی یا پرتودرمانی است. پس از درمان، سلول های خود به بدن شما بازگردانده می شود.

• پیوند آلوژنیک

پیوند آلوژنیک شامل استفاده از سلول های دهنده است. اهداکننده باید مطابق ژنتیکی نزدیک بیمار باشد. اغلب یک خویشاوند مهربان بهترین انتخاب است. اگر شرایطی دارید که در آن سلول های مغز استخوان شما آسیب دیده است، پیوند آلوژنیک مورد نیاز است. موفقیت پیوند آلوژنیک بستگی به این دارد که سلول های اهداکننده چقدر با سلول های شما مطابقت دارند.

• لکوفرزیس

در طول لکوفرز، به اهداکننده پنج تزریق داده می‌شود تا به سلول‌های بنیادی کمک کند از مغز استخوان به داخل جریان خون حرکت کنند، سپس خون از طریق یک لوله داخل وریدی کشیده می‌شود و دستگاه گلبول‌های سفید حاوی سلول‌های بنیادی را خارج می‌کند. سوزنی به نام کاتتر. ورید مرکزی یا ورید باب در سمت راست بالای قفسه سینه قرار دارد. این باعث می شود مایع حاوی سلول های بنیادی جدید به طور مستقیم به قلب جریان یابد.

سپس سلول های بنیادی در سراسر بدن پخش می شوند، همراه با خون وارد مغز استخوان می شوند، در آنجا مستقر می شوند و شروع به رشد می کنند. پورت در جای خود باقی می ماند زیرا پیوند مغز استخوان طی چند جلسه و طی چند روز انجام می شود. انجام شدن چندین جلسه به سلول های بنیادی جدید بهترین فرصت را برای ادغام در بدن می دهد. این فرآیند به عنوان پیوند شناخته می شود. این بندر همچنین انتقال خون، مایعات و احتمالاً مواد مغذی را دریافت می کند. ممکن است برای مبارزه با عفونت ها و تحریک رشد مغز استخوان جدید به داروها نیاز باشد.

نحوه انجام پیوند مغز استخوان

اگر پیوند آلوژنیک انجام شود، یک یا دو روز قبل از عمل، سلول‌های مغز استخوان از اهدا کننده گرفته می‌شود. اگر از سلول های خود فرد استفاده شود، از بانک سلول های بنیادی گرفته می شود. سلول ها به دو روش برداشت می شوند. در طول نمونه برداری از مغز استخوان، سلول ها از استخوان لگن با سوزن گرفته می شود. در این روش بیمار تحت بیهوشی قرار می گیرد، به این معنی که دردی وجود ندارد.

بعد از پیوند مغز استخوان چه انتظاری داریم؟

موفقیت پیوند مغز استخوان در درجه اول به سازگاری ژنتیکی اهداکننده و گیرنده بستگی دارد. گاهی اوقات یافتن اهداکننده مناسب در بین اهداکنندگان غیر مرتبط بسیار دشوار است. وضعیت پیوند شما به طور مرتب نظارت می شود. پیوند معمولاً بین 10 تا 28 روز پس از پیوند اصلی تکمیل می شود. اولین علامت پیوند، افزایش تعداد گلبول های سفید خون است. این نشان می دهد که بدن شروع به تولید سلول های خونی جدید می کند. زمان بهبودی معمولاً حدود سه ماه پس از پیوند مغز استخوان است. با این حال، بهبودی کامل ممکن است تا یک سال طول بکشد. بهبودی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• شرایط تحت درمان
• شیمی درمانی
• تابش – تشعشع
• آداپتور
• محل پیوند

ممکن است برخی از علائمی که پس از پیوند تجربه می کنید تا آخر عمر با شما باقی بماند.

چرا این پیوندها برای بیماران سرطانی در نظر گرفته می شود؟

دوزهای بالای شیمی درمانی و پرتودرمانی، در حالی که تاثیر مثبتی بر تخریب سلول های سرطانی دارد، با عوارض جانبی نامطلوب همراه است: آنها همچنین می توانند مغز استخوان را که در آن سلول های خونی تشکیل می شود، از بین ببرند. سلول های بنیادی یا مغز استخوان عبارت است از ترمیم بدن با سلول های سالم و مغز استخوان پس از شیمی درمانی و پرتودرمانی. پس از پیوند موفقیت آمیز، مغز استخوان شروع به تولید سلول های خونی جدید می کند. در برخی موارد، واکسیناسیون ممکن است یک مزیت اضافی داشته باشد. سلول‌های خونی جدید به سلول‌های سرطانی که از درمان اولیه جان سالم به در می‌برند، حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برند.

آشنایی با سلول های بنیادی

در حالی که ممکن است درباره سلول های بنیادی جنینی در اخبار شنیده باشید، سلول های بنیادی مورد استفاده برای درمان سرطان متفاوت هستند. آنها سلول های بنیادی خونساز نامیده می شوند.

این سلول ها چه ویژگی هایی دارند؟

برخلاف اکثر سلول ها، این سلول های بنیادی قادر به تقسیم و ایجاد سلول های خونی متفاوت و جدید هستند. آنها به ویژه قادر به تولید گلبول های قرمز حامل اکسیژن، گلبول های سفید خون با عفونت و پلاکت های تشکیل دهنده لخته هستند.

پیوند مغز استخوان در بیماران سرطانی

بیشتر سلول های بنیادی در مغز استخوان (بافت اسفنجی داخل استخوان) یافت می شوند. سایر سلول های بنیادی به نام سلول های بنیادی خون محیطی در خون گردش می کنند. از هر دو نوع این سلول ها می توان در پیوند سلول های بنیادی برای درمان سرطان استفاده کرد.

چه کسانی کاندیدای پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان برای درمان سرطان هستند؟

اگرچه پیوند سلول های بنیادی می تواند یک زندگی را نجات دهد، اما برای همه مناسب نیست. این فرآیند می تواند دشوار و خسته کننده باشد. با توجه به شدت خطرات مرتبط با پیوند سلول های بنیادی، تصمیم گیری برای استفاده از این روش برای درمان سرطان آسان نیست. انکولوژیست ها باید وضعیت جسمی کلی، تشخیص، مرحله بیماری و درمانی که قبلا انجام شده را در نظر بگیرند.

برای اطمینان از سلامت کافی برای انجام این روش، باید چندین آزمایش انجام دهید. همچنین باید از فواید و خطرات احتمالی پیوند سلول های بنیادی مطمئن باشید. به یاد داشته باشید که پیوند سلول های بنیادی تنها در درمان انواع خاصی از سرطان موثر است. به عنوان مثال، اگر چه زمانی از آنها برای سرطان سینه استفاده می شد، متخصصان دیگر آنها را توصیه نمی کنند.

سلول های بنیادی پیوندی از کجا می آیند؟

سلول های بنیادی پیوندی، خواه از سلول های خون محیطی یا مغز استخوان مشتق شده باشند، می توانند از دو منبع به دست آیند: از بدن خود فرد یا از بدن اهدا کننده مناسب.سلول های بنیادی پس از درمان منجمد شده و دوباره وارد بدن می شوند. پیوندهای آلوژنیک شامل سلول های بنیادی گرفته شده از فرد دیگری با نوع بافت سازگار است. اکثر اهداکنندگان اقوام، ترجیحاً و اغلب خواهر و برادر هستند.

برای پی بردن به سازگاری این سلول ها، سلول های بنیادی خون اهداکننده بالقوه در فرآیندی به نام آزمایش آنتی ژن لکوسیت انسانی (HLA) مورد آزمایش قرار می گیرند. . در موارد بسیار نادری که اهداکننده یک دوقلو همسان و در نتیجه یک تطابق کامل است، از این پیوند به عنوان “پیوند سینژنیک” یاد می شود. یکی دیگر از منابع اهدای سلول های بنیادی خون گرفته شده از بند ناف یا جفت پس از تولد است.

برخی از افراد ترجیح می دهند این خون را پس از تولد نوزاد نگهداری یا اهدا کنند تا اینکه آن را دور بریزند. فرآیند خونگیری نه برای مادر و نه برای کودک خطرناک نیست. با این حال، به دلیل مقدار کمی خون در بند ناف و جفت، پیوند خون بند ناف معمولاً برای کودکان کوچک یا بزرگسالان اختصاص دارد. سلول‌های بنیادی را می‌توان از یک اهداکننده غیر مرتبط با همسان (MUD) به‌دست آورد.

شناخته شده همچنین قبول کنید. مغز استخوان و انواع بافت یک فرد از طریق مراکز اشتراک مغز استخوان با اهداکننده ناشناس مطابقت داده می شود تا اهداکننده همسان پیدا شود. اگر بیمار خویشاوندی نداشته باشد که سلول های بنیادی او مطابقت داشته باشد، پزشکان به دنبال مراکز اشتراک مغز استخوان می گردند.

جمع آوری مغز استخوان یا سلول های بنیادی برای درمان سرطان

پزشک چگونه سلول های بنیادی را از فرد یا اهداکننده می گیرد؟ این مشکل بستگی به این دارد که آیا پیوند سلول های بنیادی خون محیطی یا پیوند مغز استخوان برای درمان سرطان انجام شود. سلول های بنیادی در خون محیطی در این روش سلول های بنیادی خون از اهداکننده جمع آوری و ذخیره می شود. در مورد درمان سرطان، این روش بیشتر از پیوند مغز استخوان رایج است.

پیوند سلول های بنیادی خون محیطی برای برخی سرطان ها اما نه همه سرطان ها موثر است، اما فرآیند اهدای آن ساده تر است. مکمل های رشد که به طور موقت تعداد سلول های بنیادی خون را افزایش می دهند. یکی از عوارض این دارو درد استخوان است. کارمند بهداشت سپس یک کاتتر را وارد ورید می کند تا خون اهدایی را از طریق دستگاه مخصوص فیلتر کند. این دستگاه سلول های بنیادی را استخراج کرده و خون را به بدن باز می گرداند. این فرآیند معمولاً دو تا چهار ساعت طول می کشد. اهداکننده ممکن است نیاز داشته باشد این فرآیند را طی چند روز تکرار کند تا زمانی که سلول های بنیادی کافی جمع آوری شود.

سپس سلول های بنیادی تا زمان پیوند منجمد می شوند. خطرات بسیار کم است. از جمله عوارض حین عمل می توان به ضعف و گرفتگی دست اشاره کرد.سلول های بنیادی مغز استخوان از آنجایی که فرآیند نمونه برداری از مغز استخوان پیچیده تر است، در اتاق عمل انجام می شود. اهدا کننده تحت بیهوشی عمومی (در وضعیت خوابیده به پشت) یا بی حسی منطقه ای (بی حسی زیر کمر) قرار می گیرد. سپس متخصص خون، سوزنی را به استخوان – معمولاً مفصل ران – وارد می‌کند و مقداری از مغز استخوان را خارج می‌کند که سپس حفظ و منجمد می‌شود.

این فرآیند یک تا دو ساعت طول می کشد و خطرات آن بسیار کم است. جدی ترین خطر خود مخدری است. ناحیه ای که سوزن وارد می شود ممکن است برای چند روز زخم یا خونریزی داشته باشد. اهداکنندگان نیز ممکن است برای روزها یا هفته ها احساس خستگی کنند. خستگی یکی از عوارض اهدای مغز استخوان است.

شیمی درمانی و پرتودرمانی

قبل از پیوند سلول های بنیادی، درمان اصلی سرطان انجام خواهد شد. برای از بین بردن سلول های بنیادی، سلول های خونی غیرطبیعی و سلول های سرطانی، پزشک دوزهای بالایی از شیمی درمانی، پرتودرمانی یا هر دو را تجویز می کند. در این روش درمان سلول های سالم مغز استخوان را از بین می برد و آن را تحلیل می برد. تعداد اجزای خون (تعداد گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها) به سرعت کاهش می یابد.

از آنجایی که شیمی درمانی و پرتودرمانی می تواند با حالت تهوع و استفراغ همراه باشد، ممکن است به داروهای ضد تهوع نیاز باشد. زخم های دهان نیز یک مشکل رایج است که باید با داروهای مسکن درمان شود. بدن بدون مغز آسیب پذیر است. شما گلبول های سفید کافی برای محافظت از خود در برابر عفونت نخواهید داشت. بنابراین، ممکن است در این مدت در یک اتاق بیمارستان ایزوله شوید، یا ممکن است مجبور شوید تا زمانی که مغز استخوان جدید شروع به رشد کند در خانه بمانید. همچنین ممکن است برای سالم ماندن به تزریق و دارو نیاز داشته باشید.

در طول پیوند سلول های بنیادی چه اتفاقی می افتد؟

چند روز پس از اتمام شیمی درمانی یا پرتودرمانی، هماتولوژیست و انکولوژیست پیوند سلول های بنیادی را تجویز می کنند. سلول‌های بنیادی جمع‌آوری‌شده، چه از یک اهداکننده یا از بدن خود فرد، ذوب شده و از طریق یک لوله داخل وریدی به داخل سیاهرگ تزریق می‌شوند. این فرآیند بیشتر بدون درد است. پیوند سلول های بنیادی واقعی شبیه به انتقال خون است. این فرایند از یک تا پنج ساعت طول خواهد کشید.

سپس سلول های بنیادی به طور طبیعی به سمت مغز استخوان حرکت می کنند. مغز استخوان بازسازی شده باید طی چند روز یا حداکثر چند هفته شروع به تولید سلول های خونی طبیعی کند. مدت زمان جداسازی به میزان اجزای خون و سلامت عمومی بستگی دارد. هنگامی که از بیمارستان یا ایزوله در منزل مرخص می شوید، تیم پیوند دستورالعمل های خاصی را در مورد نحوه مراقبت از خود و جلوگیری از عفونت به شما می دهد. همچنین یاد خواهید گرفت که فوراً به کدام علائم توجه کنید. ممکن است ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد تا سیستم ایمنی به طور کامل بهبود یابد. پزشک باید آزمایشاتی را برای بررسی عملکرد صحیح مغز استخوان جدید انجام دهد.

تغییراتی نیز در روند پیوند سلول های بنیادی دیده می شود. در یک روش که پیوند پشت سر هم نامیده می شود، دو نوبت شیمی درمانی و دو دوره پیوند سلول های بنیادی جداگانه به فرد داده می شود. این دو پیوند معمولاً در عرض شش ماه از یکدیگر انجام می شوند. وضعیت دیگر “پیوند کوچک” نام دارد که در آن پزشکان از دوزهای کمتری از شیمی درمانی و پرتودرمانی استفاده می کنند.

این درمان به اندازه کافی قوی نیست که تمام مغز استخوان را از بین ببرد و تمام سلول های سرطانی را نیز از بین نمی برد. با این حال، زمانی که سلول‌های بنیادی اهداکننده در مغز استخوان فعال می‌شوند، سلول‌های ایمنی تولید می‌کنند که می‌توانند به سلول‌های سرطانی باقی‌مانده حمله کرده و آن‌ها را از بین ببرند. به این روش باندینگ غیر میلو ابلیشن نیز می گویند.

خطرات پیوند سلول های بنیادی برای درمان سرطان چیست؟

خطرات اصلی مربوط به شیمی درمانی و پرتودرمانی است که قبل از پیوند سلول های بنیادی انجام می شود. از آنجایی که مغز استخوان در طی این روش ها از بین می رود، بدن در معرض خطر عفونت و خونریزی کنترل نشده است. حتی سرماخوردگی یا آنفولانزا می تواند بسیار خطرناک باشد.

ممکن است مدتی طول بکشد تا آزمایش خون به حالت عادی برگردد. پیوند سلول های بنیادی می تواند در کوتاه مدت عوارضی مانند حالت تهوع، خستگی، ریزش مو و زخم های دهان داشته باشد. برخی از انواع شیمی درمانی و پرتودرمانی نیز می توانند باعث ناباروری، آسیب اندام ها و افزایش خطر سرطان های جدید شوند.

پیوند مغز استخوان از طریق سوزن های مخصوص

برخی از افرادی که سلول های بنیادی اهدایی دریافت می کنند، به بیماری پیوند در مقابل میزبان مبتلا می شوند – سلول های خونی از مغز استخوان جدید به اشتباه به سلول های سالم بدن حمله می کنند. این فرآیند می تواند با آسیب بالقوه کشنده به اندام های بدن همراه باشد. برای جلوگیری از این عارضه، برخی از افراد نیاز به مصرف داروهایی دارند که سیستم ایمنی را سرکوب می کنند.

در موارد دیگر، پیوند سلول های بنیادی بی اثر است. سلول های بنیادی جدید توسط سلول های ایمنی باقی مانده در بدن کشته یا از بین می روند. اگر به دنبال پیوند سلول های بنیادی برای درمان سرطان هستید، این موضوع را به طور مفصل با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود در میان بگذارید. اطمینان حاصل کنید که از تمام خطرات احتمالی آگاه هستید.

آیا بیمه پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان را پوشش می دهد؟

تصور نکنید که شرکت بیمه شما تمام یا بخشی از هزینه پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان را پوشش می دهد. بسیاری از شرکت های بیمه نیازمند تایید فوریت های پزشکی هستند. بنابراین اگر به دنبال پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان هستید، اکنون برای جزئیات بیشتر با شرکت بیمه خود تماس بگیرید. اطمینان حاصل کنید که به طور کامل در مورد پوشش خود مطلع هستید. همچنین ممکن است از برنامه های محلی یا ملی بودجه دریافت کنید. در مورد خواسته های خود با پزشک یا پرستار خود در بیمارستان صحبت کنید.

تصمیم در مورد پیوند سلول های بنیادی برای درمان سرطان

آیا پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان برای شما مناسب است؟ تصمیم گیری آسان نیست فراتر از ویرانی زندگی خود و اعضای خانواده تان، سنجش منافع بالقوه در برابر خطرات جدی دشوار است. اما زمانی که احساس اضطراب می کنید، به یاد داشته باشید که ده ها هزار نفر برای درمان سرطان پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان انجام داده اند. این روش ها به طور مداوم در حال بهبود هستند و در حال حاضر موثرتر از همیشه هستند.

سعی کنید اعتماد به نفس خود را حفظ کنید و در درمان مشارکت فعال داشته باشید. انواع روش های پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان را بیاموزید. سوالات هماتولوژیست و انکولوژیست خود را بپرسید، به خصوص اگر در یک کارآزمایی بالینی هستید. از حمایت خانواده خود استفاده کنید و مطمئن شوید که آنها می دانند هنگام پیوند از آنها چه انتظاری می رود. هرچه گزینه های خود را بهتر بشناسید، هنگام تصمیم گیری اعتماد به نفس بیشتری خواهید داشت.

بهترین پزشک پیوند مغز استخوان پس از پیوند چه نقشی دارد؟

مهم است که روند پیوند هم توسط پزشک و هم توسط خود بیمار کنترل شود. پیگیری بعد از پیوند سلول های بنیادی تا حدی در یک بیمارستان روزانه و یک کلینیک ویژه و همچنین با متخصصان سرطان یا داخلی انجام می شود. معاینات منظم و کامل پس از پیوند سلول های بنیادی، موفقیت درمان و هرگونه عوارض جانبی را بررسی می کند. هم در پیش بینی درمان و هم در طول مراقبت های بعدی، این نگرانی ها نقش کلیدی را برای بیماران بازی می کنند. به عنوان مثال، پزشکانی مانند:

• دکتر حامد کیان
• دکتر فائزه گوهری
• دکتر فرشید اربابی
• دکتر فاطمه زارعین
• دکتر رضا سنجری