کلیه و مجاری ادراری
بیماری‌های کلیه مجاری ادراری که به مجموعه آن‌ها اورولوژی گفته می‌شود، شامل دستگاه ادراری، کلیه، مشکلات مرتبط با کنترل ادرار، پروستات و اندام‌های مرتبط است. این بیماری می‌تواند در همه افراد با هر سنی ایجاد شود و معمولا با توجه به جنسیت افراد بخش خاصی از بدن را درگیر می‌کند. به گونه‌ای که در خانم‌ها دستگاه ادراری و در آقایان دستگاه ادراری و اندام‌های تولیدمثل تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
دستگاه ادراری از کلیه‌ها، حالب یا مجاری ادراری و مثانه تشکیل می‌شود و وظیفه‌ی تخلیه ادرار از بدن را بر عهده دارد. هدف از نگارش این مطلب آشنایی با بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری، علائم و روش‌های درمان آن است.
معمولا افراد در زمان مواجهه با علائم و نشانه‌های بیماری‌های مربوط به کلیه مجاری ادراری آن را یک عفونت ادراری ساده در نظر می‌گیرند و در مراجعه به پزشک متخصص ارولوژی تعلل می‌کنند. ولی بهتر است در صورت بروز هرگونه علائمی مانند احساس درد در زیر شکم، مثانه، کلیه‌ها و کمر در اسرع وقت به متخصص اورولوژی حاضر در مطب یا کلینیک جراحی کلیه مجاری ادراری مراجعه کنید تا تشخیص دقیق بیماری و علت ایجاد آن به سرعت انجام شود.
به خصوص در صورت تغییر ادرار یا مشاهده‌ی خون در ادرار، قطع و وصل شدن ادرار به هنگام تخلیه، تکرر ادرار و سوزش ناحیه در تناسلی حتماً به پزشک متخصص کلیه مجاری ادراری مراجعه نمایید. مشکلاتی مانند عدم شکل‌گیری نغوظ آلت تناسلی یا هرگونه مشکل در برقراری رابطه جنسی نیز به کمک گرفتن از متخصص اورولوژی نیاز دارد. به دلیل این‌که بی‌تفاوتی نسبت به چنین علائمی و عدم اقدام برای درمان به موقع، به تشدید بیماری و بروز اختلال در روند درمان منجر می‌شود.
یکی دیگر از خدمات قابل ارائه در کلینیک جراحی کلیه مجاری ادراری انجام عمل‌ها و جراحی‌های درمانی توسط تیم پزشکی اورولوژی مستقر در این مراکز است. جراحی سرطان پروستات به منظور برداشتن غدد سرطانی، بررسی و جراحی اختلالات مادرزادی ایجاد شده در دستگاه تناسلی بیماران، مشکلات مربوط به کلیه شامل سنگ کلیه، انسداد مجاری آن، بی‌اختیاری ادرار، سرطان پروستات و کلیه و حتی باز کردن مجرای وازکتومی شده و غیره همگی در کلینیک‌های معتبر کلیه مجاری ادراری قابل ارائه است. به خصوص کلینیک‌هایی که به دستگاه‌های پیشرفته تشخیص، درمان و جراحی مانند دستگاه لاپاروسکوپ برای عدم نیاز به ایجاد برش‌های بزرگ و تیغ و قیچی در زمان جراحی و غیره مجهز هستند، میتوانند خدمات بهتری به بیماران ارائه دهند.
بیماری های کلیه و مجاری ادراری چیست ؟
بیماری‌های کلیه مجاری ادراری انواع مختلفی را شامل می‌شود که هرکدام به ایجاد علائم و مشکلاتی در بدن بیمار منجر می‌شوند. برخی بیماری‌ها به خصوص مشکلات مرتبط با کلیه مزمن هستند و در صورت عدم اقدام برای درمان در طولانی‌مدت میتوانند به آسیب جبران‌ناپذیر در کلیه منجر شوند. اما در صورت مراجعه به موقع به پزشک و انجام روش‌های درمانی مختلف که تجویز دارو تا جراحی را شامل می‌شود، بیمار به بهبودی و درمان کامل دست می‌یابد.
متداول‌ترین بیماری‌های کلیه مجاری ادراری شامل موارد زیر است:
وجود خون در ادرار
در بسیاری از موارد مشاهده‌ی خون در ادرار بیماری یا مشکل جدی را نشان نمی‌دهد. اما گاهی می‌تواند علامت وجود یک بیماری جدی مانند عفونت ادراری، عفونت کلیه، سنگ مثانه یا کلیه، بزرگ‌شدن پروستات و غیره باشد.
عفونت ادراری
عفونت ادراری که می‌تواند قسمت‌های مختلفی از سیستم ادراری را شامل شود، معمولا از مثانه شروع شده و در صورت عدم درمان به مجاری ادرار و کلیه‌ها می‌رسد و به عفونت و بروز آسیب جدید به کلیه منجر می‌گردد. باتوجه به این‌که دلیل بیشتر عفونت‌های ادراری عوامل باکتریایی است، اولین و موثرترین گزینه درمانی مصرف آنتی‌بیوتیک است.
تکرر ادرار
تکرر ادرار نشانه‌ی بسیاری از بیماری‌های مربوط به کلیه مجاری ادراری شامل انواع بیماری‌های کلیه، آسیب‌های مجاری ادراری و مثانه است. تکرر ادرار در بیشتر موارد با علائم دیگری شامل درد در زمان ادرار کردن، تمایل شدید به ادرار، مشکل در ادرار کردن، ازدست‌دادن کنترل مثانه و حتی غیر طبیعی شدن رنگ ادرار همراه است.
عفونت کلیه
عفونت کلیه نیز معمولا دلیل باکتریایی دارد و در صورت تشخیص زودهنگام و مصرف آنتی بیوتیک به راحتی قابل درمان است. اما سهل انگاری در درمان موجب بروز آسیب و حتی نارسایی کلیه خواهد شد.
سنگ کلیه
ایجاد سنگ در کلیه یکی از بیماری‌های شایع کلیه مجاری ادراری است. سنگ یا توده‌های جامد در کلیه در نتیجه‌ی تجمع مواد معدنی و دیگر مواد موجود در خون در کلیه‌ها با ابعاد متفاوتی ایجاد می‌شود. در بیشتر موارد امکان دفع آن از طریق ادرار و با تحمل کمی درد وجود دارد. ولی برخی موارد نادر که توانایی دفع برای بیمار وجود نداشته باشد، نیاز به جراحی خواهد بود.
انسداد مجاری ادرار
مجاری ادراری یا حالب‌ها لوله‌هایی برای انتقال ادرار از کلیه به مثانه است که ممکن است به دلایل مختلف شامل سنگ کلیه، وجود تومور سرطانی، لخته خون یا بزرگ‌شدن غدد لنفاوی مسدود شود. در این مورد نیز امکان درمان وجود دارد ولی در صورت بی‌توجهی به درمان این مشکل، بیمار به تحمل درد، تب و عفونت مبتلا می‌شود و در ادامه ممکن است به اختلال در عملکرد کلیه‌ها و از بین رفتن کلیه‌ها منجر شود.
نارسایی یا کم کاری کلیه
نارسایی کلیه شامل اختلال در عملکرد این عضو است. تا جایی که کلیه‌ها قادر انجام وظایف خود و فیلترکردن مواد زائد از خون نمی‌باشند و جمع شدن مواد زائد در کلیه و خون موجب عدم تعادل ترکیب شیمیایی خون خواهد شد. نارسایی کلیه شامل دو نوع حاد و مزمن است که در حالت حاد نارسایی تنها در چند روز ایجاد شده و با سرعت پیشرفت می‌کند.
اما در حالت مزمن که به مرور ایجاد می‌شود، با گذشت زمان کلیه‌ها بدون هیچ علامتی عملکرد خود را از دست می‌دهند و سطح مایعات، الکترولیت‌ها و مواد زائد موجود تا سطح خطرناکی بالا می‌رود. البته به مرور علائمی شامل حالت تهوع و استفراغ، بی‌اشتهایی، خستگی و ضعف، اختلالات خواب، کم و زیاد شدن ادرار، گرفتگی عضلات و ورم کردن پا در بیمار ظاهر می‌شود. داروهایی به منظور کاهش سرعت بیماری نیز وجود دارد ولی احتمال رسیدن شخص به مرحله دیالیز یا پیوند کلیه زیاد است.
درمان بیماری های کلیه و مجاری ادراری
درمان هر کدام از بیماری‌های کلیه مجاری ادراری باید با توجه به عارضه‌ای که کلیه به آن دچار شده است و دلیل ایجاد آن توسط پزشک متخصص کلیه مجاری ادراری تعیین و تجویز شود. روش‌های کلی درمان بیماری‌های مرتبط با کلیه شامل دارو درمانی، استفاده از لیزر، جراحی، پیوند کلیه، دیالیز و روش‌های دیگر می‌باشد که استفاده از هر کدام به تجویز پزشک و تشخیص او در مورد میزان موفقیت ان بستگی دارد.
به عنوان مثال در صورت ابتلا به عفونت کلیه، معمولا نیاز به مصرف آنتی بیوتیک خواهد بود. سنگ کلیه بسته به شرایط آن یعنی تعداد و حجم سنگ‌ها و دلیل بروز آن و هم‌چنین قابلیت یا عدم قابلیت دفع در بیمار با روش‌های متفاوتی از مصرف دارو گرفته تا جراحی قابل درمان است.
ولی در صورت ابتلای شخص به بیماری‌های کلیوی مزمن یعنی بروز آسیب جدید در کلیه‌ها و عدم ایفای عملکرد صحیح، تنها می‌توان تا پیش از از کار افتادن این عضو به صورت کامل از بروز نارسایی کلیه پیشگیری کرد. از کار افتادن ناگهان کلیه‌ها و بروز نارسایی حاد کلیه در بیشتر موارد برگشت‌پذیر نیست. در نهایت فردی که به بیماری‌های کلیه پیشرفته مبتلا شود ناگزیر است برای زنده ماندن از دیالیز یا پیوند کلیه استفاده کند. به خصوص پیوند کلیه در صورت موفقیت و پذیرش توسط بدن می‌تواند برای سال‌ها برای بیمار موثر عمل کند.
بی اختیاری ادرار در مردان
بی اختیاری ادرار در مردان، یکی از مشکلات کلیه مجاری ادراری است که در قالب نشت ادرار به صورت غیرقابل کنترل و ناخواسته توسط فرد خود را نشان می‌دهد. البته این مشکل به خودی خود بیماری به شمار نمی‌رود، بلکه نشانه وجود یک بیماری در دستگاه ادراری فرد است.
به صورت طبیعی ادرار پس از تولید در کلیه‌ها برای خروج از بدن در مثانه ذخیره می‌شود. این کار توسط لوله‌ای به نام مجاری ادرار که از طریق پروستات و آلت تناسلی از مثانه خارج می‌شود، قابل انجام است. به علاوه حلقه‌ای از عضلات به نام اسفنکتر در اطراف مجاری ادرار وجود دارد که پس از پر شدن مثانه، با ارسال سیگنال‌های عصبی به اسفنکتر به دیواره مثانه فشار وارد می‌کند تا فرد با احساس نیاز اقدام به تخلیه مثانه کند. بروز اختلال در هر یک از مراحل ذکر شده به بی اختیاری ادرار منجر می‌شود. متداول‌ترین این اختلالات شامل موارد زیر است.
- نشت ادرار به بیرون به دلیل فشرده شده مثانه در زمان اشتباه
- بروز ضعف و آسیب در عضلات اطراف مجاری ادرار
- پر شدن بیش از حد مثانه و عدم اقدام برای تخلیه آن
- ایجاد مانع در مجاری ادرار و جلوگیری از تخلیه ادرار
بی اختیاری ادرار در خانم‌ها
بی اختیاری ادرار در خانم‌ها نیز مانند آقایان، نوعی مشکل کلیه مجاری ادراری و به معنای از دست دادن کنترل مثانه در بیمار است. بی اختیاری ادرار در خانم‌ها شامل دو نوع بیش فعال و استرسی می‌باشد.
به طور کلی بی اختیاری ادرار در خانم‌ها در مقایسه با آقایان بیشتر رخ می‌دهد و دلیل آن ایجاد رویدادهایی مانند بارداری، زایمان و یائسگی در زنان است. همان‌گونه که در مورد مردان اشاره شد، مراحل تخلیه ادرار در خانم‌ها نیز شامل تولید ادرار توسط کلیه‌ها و ذخیره در مثانه است.
در صورت نیاز به دفع ادرار ماهیچه‌های مثانه سفت شده و همزمان عضلات اسفنکتر موجود در اطراف مجاری ادرار شل می‌شود تا امکان خروج ادرار از بدن از طریق مجاری ادرار فراهم شود. بی اختیاری ادرار در خانم‌ها ناشی از بروز اختلال در هر یک از مراحل این است.
علائمی که نشان از بیماری کلیه و مجاری ادراری دارد
متاسفانه بسیاری از بیماری‌های کلیه تا پیش از رسیدن به مراحل پیشرفته علامت و هشداری ندارند، ولی از مهم‌ترین علائم رایج در زمان بروز مشکلات کلیه مجاری ادراری می‌توان به احساس سوزش در زمان ادرار کردن، تکرر ادرار مخصوصا هنگام شب، مشاهده‌ی خون در ادرار و احساس درد در ناحیه کوچکی از کمر به خصوص زیر دنده‌ها اشاره کرد. به علاوه برخی علائم غیرمستقیم نیز میتوانند حاکی از بروز مشکلات کلیه مجاری ادراری در فرد باشند که شامل فشار خون بالا، احساس خستگی و سردرد مداوم، تیرگی و خارش پوست، کاهش اشتها، پف دور چشم، گرفتگی عضلات و ایجاد تورم دست و پا می‌باشد.
درمان عفونت کلیه
درمان علائم عفونت کلیه پس از مراجعه به متخصص اورولوژی ابتدا با تشخیص دقیق نوع و علت بروز مشکل از طریق آزمایش‌ها و تصویربرداری‌هایی مانند سونوگرافی و آزمایش ادرار صورت می‌گیرد. بنابراین درمان مناسب برای هر فرد که توسط متخصص کلیه مجاری ادراری تشخیص داده می‌شود به شدت عفونت، نوع عفونت و شرایط عمومی بیمار بستگی دارد معمولا اولین مرحله درمان مصرف آنتی بیوتیک است که بهتر است برای تاثیر بهتر و سریع‌تر نوبت اول مصرف آنتی بیوتیک به صورت تزریقی و در کلینیک انجام شود. هم‌چنین در صورت ابتلای بیمار به تب و قطع نشدن آن پس از یک تا دو روز، مصرف آنتی بیوتیک تزریقی برای درمان عفونت کلیه برای بیمار ضروری است.
به علاوه در صورت تشخیص عفونت شدید که با تب شدید و درد پهلوها و درد شدید زیر شکم همراه است و هم‌چنین در صورت ناتوانی بیمار در مصرف غذا و مایعات، ممکن است پزشک به بستری بیمار اقدام کند تا پس از دریافت آنتی بیوتیک تزریقی و بهبود علائم تب و درد ادامه روند درمان عفونت کلیه در منزل و با مصرف خوراکی داروها صورت گیرد. در نهایت اگر عفونت کلیه ناشی از دلایل دیگری مانند وجود سنگ در کلیه باشد، لازم است ابتدا این مشکل مورد درمان قرار گیرد.
بهترین دکتر درمان عفونت کلیه و عفونت مجاری ادراری در ایران
پزشکان بسیاری در زمینه ارولوژی و مشکلات کلیه مجاری ادراری در حال فعالیت و ارائه خدمات به بیماران هستند. بنابراین به دلیل حساسیت موضوع و احتمال بروز مشکلات جبران ناپذیر برای سلامت افراد در صورت عدم تشخیص به موقع و درست، مانند گسترش عفونت در بدن، بهتر است برای درمان عفونت کلیه و عفونت مجاری ادراری به بهترین دکتر ارولوژی مراجعه کنید. برای شناسایی چنین پزشکی می‌توانید تحقیقاتی با هدف بررسی وجود برخی ملاک‌ها در پزشکان متخصص در این زمینه انجام دهید.
به طور کلی مهم‌ترین ویژگی که متخصص کلیه مجاری ادرای باید داشته باشد، در درجه اول توانایی تشخیص فوری و صحیح بیماری و علت آن و در درجه دوم آگاهی در مورد روش‌های مختلف درمان و تجویز روش مناسب برای هر بیمار است. به همین دلیل لازم است متخصص ابتدا بر اساس انجام معاینات و آزمایشاتی مانند سونوگرافی، تصویربرداری، آزمایش خون و غیره، بیماری را تشخیص دهد و سپس مطابق با شرایط جسمانی بیمار و میزان پیشرفت بیماری، موثرترین روش درمان را تجویز و اجرا نماید.
در این مسیر لازم است پزشک از دانش تخصصی بالا و به روزی در زمینه‌ی بیماری‌های کلیه مجاری ادراری برخوردار باشد که چنین ویژگی با بررسی سوابق تحصیلی و علمی پزشک مورد نظر و پرس و جو از بیماران درمان شده توسط او قابل تشخیص است. ویژگی مهم دیگر صرف زمان توسط بهترین متخصص کلیه مجاری ادراری برای آگاهی از سوابق بیمار، بررسی پرونده پزشکی او و پرسش از بیمار در مورد سابقه بیماری در خود و خانواده، نوع داروهای مصرفی و غیره است.
در نهایت رعایت اصول اخلاقی و جلب اعتماد بیمار برای متخصص ارولوژی اهمیت زیادی دارد. در صورت اعتماد بیمار به پزشک خود بیان راحت‌تر مشکلات و علائم برای بهتر امکان‌پذیر خواهد بود. به خصوص برخی مشکلات که ممکن است توضیح آن به دلیل برخی کم‌رویی‌ها برای بیماران راحت نباشد ولی در تشخیص درست و سریع بیماری توسط پزشک تاثیر زیادی دارد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، پیشنهاد می‌کنیم به صفحه بهترین دکتر عمل کلیه در ایران مراجعه فرمایید.
روش‌های جراحی انسداد مجاری ادراری
روش‌های جراحی انسداد مجاری ادراری با هدف رفع انسداد ایجاد شده توسط جراح متخصص کلیه مجاری ادراری به روش‌های زیر انجام می‌شود:
جراحی آندوسکوپی
این روش جراحی جزو روش‌های دارای تهاجم بسیار کم به شمار می‌رود که هم به منظور تشخیص و هم به منظور درمان کاربرد دارد. طی این روش آندوسکوپ از طریق مجرای ادرار وارد مثانه و قسمت‌های دیگر دستگاه ادرار می‌شود. جراح برای رفع انسداد به ایجاد برشی در قسمت آسیب دیده یا مسدود شده‌ی حالب به منظور عریض‌تر کردن آن اقدام می‌کند. در مرحله‌ی دوم برای باز ماندن حالب، یک لوله توخالی به نام استنت در آن تعبیه می‌شود.
جراحی لاپاراسکوپی
این روش جراحی مجاری ادرار از طریق یک لوله‌ی کوچک دارای چراغ و دوربین انجام می‌شود که امکان مشاهده‌ی قسمت‌های داخلی اندام بیمار را برای جراح به منظور تشخیص فراهم می‌کند. به منظور درمان نیز جراح با ایجاد یک یا چند برش کوچک در پوست، لوله و سایر وسایل مورد نیاز را تعبیه می‌کند. نوع دیگر جراحی لاپاراسکوپی به کمک ربات انجام می‌شود.
انتخاب روش مناسب برای هر بیمار از میان روش‌های جراحی آندوسکوپی و لاپاراسکوپی توسط جراح انجام می‌شود و تفاوت اصلی میان دو روش در مدت زمان لازم برای بهبودی پس از جراحی و تعداد و اندازه‌ی برش‌های ایجاد شده است.
سخن پایانی
در این مطلب با علائم و روش‌های درمان رایج‌ترین بیماری‌های کلیه مجاری ادراری آشنا شدیم. مهم‌ترین نکته در صورت بروز چنین مشکلاتی مراجعه به متخصص ارولوژی و اقدام به موقع برای تشخیص و درمان با روش مناسب است. به علاوه لازم است به این نکته توجه کنید که بیماری‌های کلیه بیش از آن‌که قابل درمان باشند، قابل پیشگیری هستند.
متداول‌ترین دلایل ابتلا به بیماری‌های کلیه در افراد وجود دیابت و فشار خون بالا است که ضرورت تلاش پزشکان و بیماران برای کنترل و مدیریت چنین بیماری‌هایی برای جلوگیری از ابتلای بیمار به نارسایی‌های کلیه را بیش از پیش مشخص می‌سازد. به علاوه رعایت نکاتی مانند پیروی از رژیم غذایی مناسب برای کلیه، ورزش و فعالیت متوسط بدنی و کنترل هر گونه عوامل موثر در ابتلا به بیماری‌های کلیه نقش مهمی در پیشگیری از بروز مشکلات کلیه در افراد خواهد داشت.