قلب و عروق
بیماری‌های قلبی-عروقی علت اصلی مرگ‌ومیرها در ایران و خیلی از کشورهای جهان ازجمله ایالات‌متحده می‌باشند. اصطلاح بیماری قلبی به چند نوع بیماری قلبی اشاره می‌کند. در کشور ایران، شایع‌ترین نوع بیماری قلبی «بیماری عروق کرونر» می‌باشد؛ که متاسفانه منجر به سکته قلبی می‌شود. مرگ ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی در ایران به حدی بالا است که با آمار مرگ ناشی از سوانح جاده‌ای رقابت می‌کند و حتی اخیراً از آن هم پیشی گرفته.
بنابراین می‌بینید که با تغییر پیدا کردن سبک زندگی؛ بیماری‌های کشنده قلبی هم راه خود را به زندگی مردم پیدا کرده است و سالیانه اشخاص بسیاری بر اثر بیماری‌های قلبی جان خود را ازدست‌داده‌اند و یا با عوارض ناشی از آن گلاویز می‌باشند. با هدف فرهنگ‌سازی بیشتر در زمینه‌ی سبک زندگی سالم و بالا بردن آگاهی شما این مقاله را نوشته‌ایم.
آیا تابه حال به این فکر کرده‌اید که اگر دچار یک مشکل قلبی شوید بلافاصله متوجه آن خواهید شد یا نه؟ چقدر در پیرامون این موضوع قرار داشته‌اید؟
همواره درد طاقت فرسای قفسه سینه که به دنبال آن نقش زمین شوید، مانند چیزی که به وفور در فیلم ها دیده‌اید، اتفاق نخواهد افتد. بعضی از علائم مشکل قلبی حتی در قفسه سینه هم ایجاد نمی‌شوند. بنابراین تشخیص آن از سوی پزشک متخصص قلب آسان نمی‌باشد.
در این باره وینسنت بوفالینو، سخنگوی انجمن قلب آمریکا گفته است: هرچه عامل پرخطر بیش‌تری وجود داشته باشد، امکان بروز مشکلات قلبی-عروقی در شما بیشتر می‌شود. عواملی همچون سن بیشتر از 60 سال، اضافه وزن فرد، دیابت و کلسترول بالا و همچنین فشار خون بالا از جمله آن‌ها می‌باشند.
در ادامه مقاله به چند مورد از علائم بیماری‌های قلبی که نباید نادیده‌اش بگیرید اشاره می‌کنیم…
- ناراحتی های قفسه سینه
- حالت تهوع/سوهاضمه/ سوزش و یا درد معده
- دردهای مضمن پخش شده در بازو
- احساس گیجی کردن یا سبکی در ناحیه سر
- درد های گلو یا فک
- خستگی های زودرس
- خروپف کردن
- عرق سرد کردن
- سرفه‌های مکرر
- تورم قسمت مچ پا
- ضربان نامنظم قلب
علت ابتلا به بیماری‌های قلبی چیست؟
(علت ناراحتی قلبی بستگی به نوع بیماری قلبی دارد و دلایل موجود می‌تواند متفاوت باشد.)
قبل از هرچیز با تعریف مختصری از بیماری قلبی شروع می‌کنیم. بیماری قلبی اصطلاحی عمومی می‌باشد که برای طیف گسترده ای از شرایط قلب مورد استفاده قرار گرفته است و بر روی عضله قلب و دریچه ها و عروق تا حد زیادی تاثیر می‌گذارد. پس اساساً قلب پمپ قدرتمند و خستگی ناپذیر می‌باشد.
بیماری‌های قلبی به چند دسته تقسیم می شوند:
- بیماری دریچه قلب
- عفونت قلبی
- نارسایی قلبی
- بیماری آترواسکلروز
- آریتمی قلبی
بیماری‌های قلبی-عروقی به مشکلات متفاوت قلب و عروق خونی ربط داده می‌شود. این اغلب به معنای رسیدن آسیب به قلب و عروق خونی به واسطه آترواسکلروز (تصلب شرایین *) است.
علت این بیماری وجود مجموعه‌ای از پلاک های چربی، در شریان های فرد می‌باشد. تجمع پلاکی باعث ضخیم شدن دیواره های شریان ها شده، که این وضعیت منجر به جلوگیری از عبور جریان خونی می‌شود که به سمت بافت ها و اعضای بدن در شریان ها در حال جریان هستند.
قابل ذکر است که همین آترواسکلروز، رایج ترین دلیل بیماری قلبی-عروقی می‌باشد. این بیماری عمدتاً توسط مشکلاتی قابل تصحیح مثل رژیم غذایی ناسالم و ورزش نکردن یا داشتن اضافه وزن و سیگار کشیدن به وجود می‌آید.
وظیفه (ضربان قلب) چیست؟
همانطور که می‌دانید قلب پمپ است. قلب یک عضو عضله ای به اندازه‌ی مشت انسان است که در ناحیه ی وسط سینه و کمی متمایل تر به چپ قرار گرفته شده؛ قلب دو قسمت راست و چپ دارد.
این تقسیم قلب از ترکیب شدن خون غنی از اکسیژن با خون کم اکسیژن پیشگیری می‌نماید. خون کم اکسیژن بعد از گردش در سراسر بدن به قلب راه بازگشت می‌یابد.
قلبی که دارای ضربان می‌باشد در یک چرخه مداوم منقبض شده است و به حالت استراحت درآمده. در حین انقباض بطن ها منقبض می‌شوند و خون را به درون عروق به سمت ریه ها و بدن هدایت می‌کنند. در حین استراحت (دیاستول) بطن از خونی که از حفرات بالایی قلب یعنی دهلیز های چپ و راست، سرا زیر می‌شود پر می‌شوند.
علت بیماری عروق کرونر/ انسداد عروق چیست؟
عروق کرونر وظیفه‌ی اکسیژن و خون رسانی به قلب را دارند…
پلاک ها قادر هستند در دوران جوانی در طول دیواره های قلب جمع شوند و در سنین بالا مشکل ساز بشوند و درنتیجه باعث سکته قلبی می‌شوند. پلاک ها سبب چسبندگی دیواره ی داخلی عروق می‌شوند و در حین عبور خون از شریان ها، کلسترول و چربی و سلول های التهابی به پلاک وصل می‌شوند و این گونه بیماری عروق کرونری به وجود می‌آید.
در برخی مواقع هنگام شکستن پلاک؛ لخته‌ای خون ممکن است خون رسانی به عضله قلب شما را مسدود نماید. این باعث حمله قلبی خواهد شد. تحقیقات نشان داده که مصرف روزانه آسپرین با دوز پایین در جلوگیری از حمله‌های قلبی و سکته مغزی در بعضی از افراد 50 ساله یا سن بالاتر و در معرض خطر بیماری های قلبی می‌تواند کمک کند. البته بهتر است پیش از انجام این کار با پزشک خود هم مشورت کنید.
علت بیماری آریتمی قلب چیست؟
آریتمی قلبی یا همان اختلال در ریتم قلب اصولاً در اثر عملکرد غلط پیام های الکتریکی هماهنگ کننده ضربان قلب به وجود می‌آیند و باعث افزایش یا کاهش ضربان قلب و یا نامنظم شدن آن می‌شوند.
بنابراین آریتمی قلبی ممکن است به صورت بال بال زدن یا تپش قلب توصیف بشود که گاهی هم بی خطر می‌باشند. با همه این‌ها بعضی از آریتمی‌ها امکان دارد با علائم و نشانه‌های آزار دهنده و در بعضی مواقع حتی کشنده همراه باشد.
درمان آریتمی قلبی اکثرا منجر به کنترل یا حذف ضربان سریع، آهسته و یا نامنظم می شوند. بعلاوه این از آن‌جایی که آریتمی‌های آزار دهنده در اثر مشکلات قلبی قابلیت تشدید شدن دارند؛ بنابراین می توان با تغییر سبک زندگی از پیشرفت آن جلوگیری نمود.
شاید مستحضر باشید که آریتمی قلبی هم انواعی دارد. پزشکان آریتمی قلب را نه فقط بر اساس محل آن بلکه بر اساس تغییری که در ضربان قلبی ایجاد می‌شود هم طبقه بندی کرده‌اند. انواع آریتمی را به شرح زیر آورده‌اند:
۱) تاکیکاردی:
به معنای ضربان قلب بیش از ۱۰۰ بار در دقیقه است.
۲) برادیکاردی:
به معنای ضربان قلب کمتر از ۶۰ بار در دقیقه است.
توجه نمایید که تمام تاکیکاردی ها یا برادیکاردی ها به معنای وجود بیماری قلبی نمی‌باشند. برای مثال هنگام ورزش ضربان قلب افزایش می‌یابد تا اکسیژن کافی در اختیار بافت های گوناگون بدن قرار گیرد. همچنین هنگام خواب یا استراحت مطلق، ضربان قلب کاهش پیدا می‌یابد.
عوامل خطر در ابتلا به بیماری‌های قلبی چه مواردی هستند؟
به جرات می‌توان گفت دانش با قدرت برابری می‌کند. پس بایست خطرات پیش رو برای حمله قلبی را درک نمایید. تحقیقات عمده در این زمینه عواملی که خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب را و حمله‌ی قلبی را به طور خاص افزایش می‌دهند شناسایی نموده است.
هر چقدر عوامل خطر بیش‌تری را دارا باشید و هر چه این عوامل خطر شدید‌تر بشود، احتمال رفتن شما به سمت بیماری عروق کرونر قلب بیشتر خواهد شد. در واقع اصطلاحی می‌باشد برای تجمع پلاک در رگ‌های قلبی که منجر به حمله قلبی می‌شود.
عوامل خطر در ابتلا به بیماری قلبی به سه دسته‌ی عمده تقسیم می‌شود:
۱) عامل خطر ماژور یا عمده
(طبق تحقیقات این مورد خطر ابتلا به بیماری قلبی-عروقی را افزایش می‌دهد.)
۲)عامل خطر قابل اصلاح
(بعضی از عامل ماژور را از راه دارو ها یا تغییر سبک زندگی می‌توان اصلاح و درمان نمود.)
۳)عامل خطر مؤثر یا کمک‌کننده
(در این مورد خطر ابتلا به بیماری قلبی-عروقی زیاد است، اما اهمیت آن هنوز مشخص شده نمی‌باشد.)
با عوامل خطر ماژور که امکان تغییر ندارند، بیشتر آشنا شوید:
- افزایش سن
- جنس مذکر
- وراثت/ وابسته به نژاد
با عوامل خطر ماژور که امکان درمان دارند آشنا شوید:
- دود تنباکو
- کلسترول خون
- فشار خون زیاد
- کم تحرکی
- اضافه وزن
عوارض بیماری‌های قلبی چیست؟
از شایع‌ترین عوارض بیماری‌های قلبی عروقی، نارسایی قلبی می‌باشد و این زمانی رخ می‌دهد که قلب توانایی نداشته باشد خون کافی جهت رفع نیازهای بدن پمپاژ نماید. نارسایی قلبی ناشی از نقایصی مانند نقایص مادرزادی، بیماری‌های قلبی و عروقی و بیماری دریچه‌ای قلب و همچنین عفونت قلبی یا کاردیومیوپاتی است.
حمله قلبی
لخته خونی که جریان خون به قلب را مسدود می‌نماید سبب حمله قلبی و آسیب به عضله قلب خواهد شد.
سکته مغزی
باعث تعجب نیست! این یکی از عوامل خطری که منجر به بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود، و می‌توانند منجر به سکته مغزی هم بشوند. این حالت زمانی اتفاق خواهد افتاد که شریان‌های مغز باریک و مسدود بشوند به‌طوری‌که خون خیلی کمی به مغز برسد.
آنوریسم
یک عارضه‌ی جدی که ممکن می‌باشد در هر اندامی از بدن رخ بدهد. آنوریسم یک برآمدگی در دیواره رگ می‌باشد و اگر پاره بشود فرد را با خونریزی داخلی جدی مواجه می‌نماید.
بیماری شریانی محیطی
هنگامی که فردی به بیماری شریان محیطی مبتلا شود، اندام‌های او به خصوص پا جریان خون به اندازه‌ای دریافت نمی‌کند و سبب ایجاد علائمی نظیر درد در هنگام راه رفتن خواهد شد.
ایست قلبی
ایست قلبی یعنی از دست رفتن ناگهانی و غیرمنتظره‌ی عملکرد قلب و تنفس و هوشیاری که اکثرا به علت آریتمی به وجود می‌آیند.
چگونه می‌توانیم بیماری‌های قلبی را تشخیص بدهیم؟
انقباض عضلات قلب به دلیل پمپاژ خون از قلب به همه‌ی قسمت‌های بدن می باشد. بیماری قلبی هرگونه شرایطی را شامل می‌شود که روی قلب شما تأثیر گذار است و عملکرد آن را دچار مشکل می نماید، مثل بیماری عروق کرونر و همچنین آریتمی. بیماری قلبی از عوامل اصلی مرگ در مردان و زنان می‌باشد. به همین علت تشخیص بیماری قلبی خیلی حیاتی است و در درمان و جلوگیری از خطرات بعدی موثر می‌باشد.
جهت تشخیص بیماری های قلبی پزشک شما یک سری آزمایش و ارزیابی را بایست انجام بدهد. روش های مختلفی برای تشخیص بیماری های قلبی موجود است. آن‌ها همچنین امکان دارد پیش از بروز علائم قابل توجه از بعضی از این آزمایش‌ها برای غربالگری بیماری قلبی استفاده نمایند.
همانطور که پیش تر گفتیم بیماری های قلبی علائمی مانند غش/ضربان قلب کند یا تند/سنگینی روی قفسه سینه/درد روی قفسه سینه/تنگی نفس/تورم ناگهانی در قسمت پاها و زانو و مچ پا یا همچنین شکم؛ دارند.
پس شایان ذکر است که تشخیص زودرس و درمان بیماری قلبی به کاهش خطراتی ازجمله حمله قلبی یا سکته مغزی کمک می‌کند. این موضوع تامل نمی‌پذیرد! ابتدا باید به پزشک مراجعه کنید؛ پزشک با معاینه فیزیکی و آزمایش خون شروع می‌کند.
در زمان ویزیت، پزشک متخصص از شما در رابطه با علائم و سوابق پزشکی خانواده‌تان سؤال خواهد پرسید. همچنین ضربان قلب و فشار خونتان را بررسی می‌نمایند.
بعلاوه معاینه فیزیکی امکان دارد پزشک متخصص آزمایش خون برای شما درخواست دهد. برای مثال، تست کلسترول و میزان چربی که در جریان خون شما وجود دارد را طی آزمایش خون ارزیابی می‌نمایند. پزشک متخصص قلب از این آزمایشات جهت تعیین خطر ابتلا به بیماری قلبی و حمله قلبی استفاده می‌کند.
اما این پایان کار نیست. شما بعد از انجام معاینات فیزیکی و آزمایش خون با آزمایش دیگری روبه رو خواهید شد. پزشک امکان دارد روش تشخیصی دیگری را هم بخواهد امتحان کند. این روش ها غیر تهاجمی هستند که به پزشک متخصص قلب در بررسی بیماری های قلبی کمک شایانی می‌نمایند.
تست نوارقلب/الکتروکاردیوگرام
تست نوار قلب یک آزمایش کوتاه می‌باشد که فعالیت الکتریکی قلب را مورد بررسی قرار می‌دهد. پزشک متخصص شما امکان دارد از این تست برای بررسی ضربان قلب استفاده نماید.
اکوی قلب
در اکوی قلب یا همان اکوکاردیوگرام جهت ایجاد تصویری از قلبتان از امواج صوتی استفاده می‌کنند. پزشک متخصص امکان دارد از آن برای ارزیابی دریچه های قلبی و عضلات قلبتان استفاده بکند.
تست ورزش و تست استرس قلب
جهت تشخیص دادن مشکلات قلبی امکان دارد پزشکتان را در حال فعالیت شدید ببینید. حین تست استرس، شاید از شما بخواهد که روی دوچرخه ثابت رکاب بزنید و یا چند دقیقه‌ای روی تردمیل بدویید. در طول زمان آزمون، فشارخون و ضربان قلب شما اندازه‌گیری و حتی در مواردی ضبط می‌گردد تا میانگین آن را مورد محاسبه قرار بدهند.
سونوگرافی کاروتید
در اسکن کاروتید از امواج صوتی جهت تصویربرداری از شریان های کاروتید در دو طرف گردن استفاده می‌کنند. این امکان بررسی پلاک موجود در شریان های شخص و ارزیابی خطر سکته مغزی را به پزشک متخصص خواهد داد.
اشعه ایکس قفسه‌ی سینه
از اشعه ایکس جهت تعیین علت تنگی نفس و دردهای قفسه سینه استفاده می‌کنند.
سی‌تی اسکن قلب
پزشک متخصص قلب امکان دارد جهت تشخیص بیماری قلبی از انواع مختلفی از سی‌تی اسکن استفاده بکند. برای مثال، امکان دارد از اسکن قلب غربالگری نمره‌ی کلسیم استفاده بکنند تا رسوبات کلسیم موجود در عروق کرونرتان بررسی بشود.
ام آر آی قلب
پزشک شما قادر است از تصاویر ثبت شده توسط ام‌آر‌آی جهت تشخیص خیلی از اختلالات ازجمله بیماری های عضله قلب و بیماری عروق کرونر استفاده نمایند. بعضی موقع‌ها آزمایش های غیر تهاجمی، متخصص قلب را برای رسیدن به تشخیص قطعی کمک نمی‌کند و در این شرایط امکان دارد؛ پزشک‌ها جهت تشخیص بیماری قلبی احتیاج به استفاده از یک روش تهاجمی داشته باشند. روش های تهاجمی شامل ابزارهایی هستند که از لحاظ جسمی وارد بدن بیمار می‌شود ، مثل سوزن یا لوله.
بیماری‌های قلبی-عروقی چگونه درمان می‌شوند؟
اگر بیماری کرونر قلبی شما تشخیص داده شده باشد؛ انجام ساده‌ی تغییرات در سبک زندگی، خطر ابتلاء دوباره به این بیماری را کاهش می‌دهد. برای مثال، ترک سیگار بعد از حمله قلبی، با سرعت خطر ابتلاء دوباره به آن را در آینده کاهش خواهد داد و احتمال بروز آن تقریبا مساوی با یک فرد غیر سیگاری می‌شود. تغییرات دیگر در سبک زندگی، مثل تغذیه سالم و ورزش منظم، هم باعث کاهش خطر ابتلاء به بیماری قلبی در آینده می‌شود.
داروهای قلب
داروهای گوناگونی جهت درمان بیماری قلبی استفاده شده است و هدف آن ها، کاهش فشار خون یا گشادی عروق می‌باشد. بعضی از داروهای قلبی عوارض جانبی داشته‌اند، بنابراین امکان دارد مدتی طول کشد تا داروی مناسب خودتان را پیدا کنید.
داروی رقیق کننده خون
رقیق کننده‌های خون مجموعه‌ای از داروها می‌باشند که با رقیق نمودن خون و جلوگیری از لخته شدن آن ها، به کاهش خطر حمله قلبی کمک می‌کنند.
استاتین ها
در صورت زیاد بودن کلسترول، داروی کاهنده کلسترول به اسم استاتین ها برای شما تجویز خواهد شد.
مسدود کننده بتا
مسدود کننده‌های بتا مثل آتنولول و بیسوپرولول و متوپرولول و نبیولول برای پیشگیری از آنژین و درمان فشار خون مناسب هستند.
نیترات‌ها
نیترات جهت گشاد نمودن رگ‌های خونی مورد استفاده قرار گرفته می‌شوند و گشادکننده‌های عروق هم نامیده شده‌اند.
جراحی قلب
اگر رگ‌های خونی ضمن تجمع آتروما تنگ شده باشند و یا علائم آن با استفاده مکرر از دارو کنترل نشد، امکان دارد برای باز نمودن یا بایپس عروق مسدوده به اقدامات مداخله‌ای یا جراحی احتیاج باشد.
بهترین دکتر جراح بیماری قلبی عروقی در ایران
قطعا می‌دانید به چه کسی متخصص قلب می گویند؛ متخصص قلب، یک دکتر داخلی می‌باشد که توانایی تشخیص دادن و درمان کردن انواع بیماری های مرتبط به بیماری های قلب و عروق را دارد.
در ادامه با بهترین متخصصان قلب و عروق کشورمان آشنا خواهید شد که دانستنش خالی از لطف نخواهد بود.
- آقای دکتر سید شاهرخ تقوی
- آقای دکتر سید رضا سیدی
- آقای دکتر غلامحسین فاتحی
- آقای دکتر آرش یزدان شناس
- آقای دکتر رضا صابری همدانی
- آقای دکتر نادر انوشه
- آقای دکتر محمد نوری زاده
- خانم دکتر مریم سادات محسنی صالحی
- خانم دکتر لیا سادات میرصفایی