ناباروری
بسیاری از زوج‌ها در طول زندگی مشترک خود برای تجربه‌ی احساس پدر و مادری، تصمیم به بچه دار شدن می‌گیرند. درصد زیادی از آنان به راحتی دارای فرزند می‌شوند و درصد کمی نیز به دلایل مختلف موفق به داشتن فرزند در زمان مورد نظر خود نمی‌شوند. بروز این مشکلات در خانواده‌ها به احساس ترس و نگرانی و از دست دادن اعتماد به نفس در زوجین منجر می‌شود. تا جایی که خود را نابارور محسوب می‌کنند و دچار این تصور می‌شوند که هرگز قادر به فرزندآوری نیستند.
در حالی که در واقعیت، ناباروری به معنای عدم توانایی ایجاد لقاح و مترادف با عقیم بودن نیست. بلکه به عدم بارداری زوجین پس از یک سال رابطه جنسی منظم ناباروری گفته می‌شود. به علاوه جالب است بدانید که این مشکل می‌تواند برای افرادی که قبلا سابقه‌ی بارداری و فرزندآوری را داشته باشند نیز رخ دهد.
یکی دیگر از باورهای اشتباه در مورد ناباروری که البته امروزه تا حد زیادی رفع گردیده است این بود که در گذشته صرفا زنان مسئول ناباروری شناخته می‌شدند ولی امروزه مشخص شده که ناباروری ممکن است ناشی از وجود مشکل در مرد باشد. در این مطلب قصد داریم به تعریف دقیق ناباروری، دلایل بروز آن در زنان و مردان و هم‌چنین روش‌های نوین درمان این بیماری بپردازیم.
همان‌گونه که بیان شد، ناباروری به معنای عقیم بودن یا ناتوانی دائمی در فرزندآوری نیست. بلکه ممکن است به دلیل بروز برخی اختلالات در بدن یکی از زوجین یا هر دو آن‌ها، مشکلات و موانعی در مسیر بچه دار شدن برای آنان ایجاد شود و در صورت رفع این اختلالات، مشکلات مربوط به بارداری نیز به صورت کامل قابل رفع است. بنابراین به هر زوجی که در آن سن خانم کمتر از ۳۵ سال باشد و با وجود داشتن رابطه جنسی منظم و عدم استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری به مدت یک سال باردار نشده باشد، زوج نابارور گفته می‌شود. البته برای خانم‌های بالای ۳۵ سال این مدت شش ماه تعیین شده است.
درمان ناباروری به دلیل پیشرفت‌های نوین پزشکی امروزه توسط روش‌های درمانی موثر و ایمن انجام می‌شود که احتمال باردار شدن زوجین را تا میزان زیادی افزایش می‌دهد. بنابراین بهتر است افراد در صورت هرگونه تردید یا احساس مشکل در بارروی خود برای تشخیص و درمان اختلالات احتمالی به پزشک متخصص ناباروری مراجعه کنند. در واقع مهم‌ترین مرحله برای درمان ناباروری مراجعه به پزشک متخصص در این زمینه است. به دلیل این‌که ممکن است برخی افراد بدون داشتن هیچ مشکلی صرفا نیاز به کسب آگاهی و رعایت برخی اصول صحیح رابطه جنسی داشته باشند و در این صورت به راحتی قادر به باروری خواهند بود.
علت ناباروری زنانه
ناباروری اگر به دلیل وجود مشکل در خانم باشد، ناشی از اختلالاتی مانند اختلال در تخمک گذاری، ناهنجاری‌های رحمی، اختلال در لوله‌های رحمی، نارسایی تخمدان، اندومتریوز، اختلالات دستگاه ایمنی بدن و مشکلات هورمونی است.
اختلالات تخمک گذاری شامل اختلال در آزادسازی تخم‌ها از تخمدان است و می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. یکی از این دلایل وجود اختلالات هورمونی و سندرم تخمدان پلی کیستیک در خانم‌ها است. دومین عامل ابتلا به هیپروپرولاکتینمی یا شرایطی است که در آن مقدار زیادی پرولاکتین (هورمون تحریک کننده در تولید شیر مادر) ترشح شود. مشکلاتی مانند پرکاری تیروئید یا کم کاری آن نیز می‌تواند در ناباروری موثر باشد. سایر دلایل اصلی منجر به اختلال در تخمک گذاری شامل ورزش زیاد و سنگین، اختلالات خوردن یا تومورها است.
ناهنجاری‌های رحمی نیز ناهنجاری‌های دهانه رحم، پولیپ در رحم یا شکل رحم را شامل می‌شود. حتی وجود تومورهای خوش خیم در دیواره‌ی رحم نیز می‌تواند با مسدودسازی لوله‌های رحم به جلوگیری از ایجاد لقاح و ناباروری منجر شود.
آندومتریوز نیز در صورت رشد بافت آندومتر در خارج از رحم می‌تواند با تاثیرگذاری منفی بر عملکرد تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های فالوپ به نازایی منجر شود.
نارسایی اولیه تخمدان یا یائسگی زودرس نیز که شامل توقف تخمدان‌ها پایان قاعدگی پیش از سن ۴۰ سالگی است از عوامل موثر در ناباروری زنان می‌باشد.
در نهایت ابتلا به برخی سرطان‌ها به خصوص اگر با اندام‌های تولید مثل مرتبط باشد می‌تواند به اختلال در باروری زنان منجر شود. بیشتر فرایندهای درمان سرطان‌ها مانند پرتونگاری و شیمی درمانی هم ممکن است تاثیرات منفی در این زمینه داشته باشند.
علت ناباروری مردان
چندین دلیل برای ناباروری در مردان شناخته شده که مهم‌ترین آن‌ها با تولید اسپرم مرتبط است و موارد زیر را شامل می‌شود.
عملکرد غیرطبیعی اسپرم که از کوچک بودن بیضه‌ها، اختلالات ژنتیکی، بیماری‌هایی مانند دیابت یا عفونت‌های مقاربتی شامل کلامیدیا، سوزاک، HIV، ناشی می‌شود و کیفیت اسپرم را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد.
دیگر دلیل ناباروری در مردان اختلال در انتقال اسپرم ناشی از مشکلات جنسی مانند انزال زودرس، برخی بیماریهای ژنتیکی مانند فیبروزکیستیک و مشکلات ساختاری مانند انسداد در بیضه، آسیب و یا صدمه به اندام های تولید مثل می‌باشد.
سایر عوامل عبارتند از تعداد کم اسپرم، غیرطبیعی بودن فرم آن، عدم بلوغ اسپرم و کاهش حرکت آن.
در نهایت عوارض جانبی برخی درمان‌های مرتبط با سرطان مانند پرتودرمانی یا شیمی درمانی در ایجاد اختلال در تولید اسپرم‌ها و ناباروری مردان موثر است.
درمان های نوین ناباروری
متداول‌ترین روش‌های درمان ناباروری شامل دارو درمانی و انجام جراحی است که با توجه به نوع مشکل و دلیل ایجاد آن توسط پزشک متخصص باروری تجویز می‌شود. سایر روش‌ها با هدف کمک به باروری شامل آی یو آی (IUI)، آی وی اف (IVF)، میکرواینجکشن (ICSI) ، رحم اجاره ای، اسپرم اهدایی، تخمک اهدایی و حتی جنین اهدایی هستند که در ادامه روش‌های درمان ناباروری را در زنان و مردان به علت تفاوت در روش‌ها با هم بررسی خواهیم کرد.
درمان ناباروری در مردان
درمان ناباروری در مردان از ساده‌ترین روش‌ها شامل تغییر سبک زندگی تا جراحی را در بر می‌گیرد که عبارتند از:
– بهبود سبک زندگی با کاهش یا حذف مواد زیانآور برای سیستم باروری، انجام ورزش و فعالیت منظم و کاهش مصرف دخانیات
– مصرف داروهای موثر در افزایش تعداد اسپرم و افزایش حرکت آن و هم‌چنین مصرف داروهای موثر در درمان مشکلات هورمونی با تجویز پزشک
– جراحی واریکوسل به منظور افزایش احتمال کلی باروری
– بازیابی اسپرم در صورت کم بودن تعداد آن
– اجرای روش IuI یا تلقیح درون رحمی اسپرم برای کمک به اسپرم در رسیدن به تخمک‌ها
– اجرای روش ART برای حل مشکل ناباروری ناشی از مسدود بودن لوله‌های رحمی یا کم بودن تعداد اسپرم
درمان ناباروری در زنان
درمان ناباروری در زنان نیز با توجه به علت آن با یکی از روش‌های زیر یا ترکیبی از آن‌ها صورت می‌گیرد.
– دارودرمانی به منظور تحریک تخمک گذاری تحت نظر متخصص زنان در صورت داشتن تنبلی تخمدان یا مشکل تخمک گذاری
– تلقیح درون رحمی اسپرم یا IuI در صورت وجود مشکل در دهانه رحم یا مشکل در رسیدن اسپرم به لوله‌های رحمی که طی آن اسپرم سالم در آزمایشگاه تغلیظ شده و با کاتتر خاصی در زمان دریافت داروهای کمک باروری توسط زن برای رسیدن به تخمک‌های آزاد شده به داخل رحم هدایت می‌شود.
– IVF یا تلقیح در محیط آزمایشگاهی و انتقال نطفه لقاح یافته به داخل رحم پس از چند روز رشد آن در آزمایشگاه
– روش ICSI یا تلقیح در محیط آزمایشگاهی و انتقال نطفه لقاح یافته به داخل رحم بلافاصله پس از تشکیل
– هیستروسکپی در صورت بروز ناباروری به دلیل تومورهای فیبروئیدی، انسداد لوله‌های رحم یا وجود پلیپ
– استفاده از رحم جایگزین در صورت وجود مشکل در رحم که طی آن تخمک‌ها و اسپرم‌ها در محیط آزمایشگاه لقاح یافته و برای رشد به رحم سالم فرد مورد نظر منتقل می‌گردند.
– لاپاراسکپی شامل درمان بیماریهای مرتبط با لوله‌های رحم یا ناحیه تناسلی و سپس باروری به روش ivf
بهترین دکتر درمان ناباروری در ایران
درمان ناباروری علاوه بر همکاری زوجین به مهارت و تبحر بالای متخصص باروری نیاز دارد. به همین دلیل لازم است در انتخاب پزشک خود دقت بسیاری صرف کنید. بهترین دکتر درمان ناباروری در ایران متخصصی است که در زمینه‌های زنان، زایمان و ناباروری دارای دانش و تجربه بالایی باشد. تنها پزشکی که از همه‌ی عوامل، علائم و روش‌های درمان ناباروری اطلاعات کافی داشته باشد می‌تواند فرایند درمان ناباروری را به صورت موثر اجرا کند.
عامل دیگر داشتن تجربه و تبحر در این زمینه است که در کنار دانش به تشخیص دقیق مشکل و علت بروز آن کمک بسیاری می‌کند. پس از تشخیص دقیق و صحیح مشکل، بهترین دکتر ناباروری با شناخت کافی از کلیه‌ی روش‌ها موثر و مدرن درمان ناباروری بهترین روش درمان را با توجه به شرایط زوجین انتخاب کرده و ضمن تجویز آن، توصیه‌ها و نکات مراقبتی را به منظور اجرای موثر آن به آن‌ها ارائه می‌دهد.
به علاوه کسب نتیجه‌ی موثر از درمان ناباروری بستگی زیادی به برقراری ارتباط موثر و صمیمانه با بیماران و اعتماد آنان به پزشک دارد. چون تنها در چنین شرایطی است که بیمار قادر به بیان همه‌ی علائم و موارد موثر در ایجاد ناباروری است و تنها در این صورت کلیه‌ی روندهای درمانی و مراقبتی تجویز شده توسط پزشک را به صورت کامل رعایت می‌کند. به همین دلیل ایجاد چنین ارتباطی توسط بهترین دکتر ناباروری اهمیت زیادی دارد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، پینهاد می‌کنیم به صفحه خدمات حاملگی در ایران و بهترین پزشک زنان و زایمان در ایران مراجعه نمایید.
مهم ترین روش‌های مؤثر در درمان ناباروری
به طور کلی روش‌های متنوع و موثری برای درمان ناباروری اجرا می‌شود که متداول‌ترین آن را در ادامه با هم مرور می‌کنیم:
1. مصرف داروهای موثر در افزایش تخمک گذاری
با توجه به وضعیت زوجین در صورت تشخیص پزشک مبنی بر علت ناباروری به دلیل مشکلات تخمک گذاری، داروهایی در جهت تحریک تخمدان‌ها و تولید تخمک‌های بیشتر تجویز می‌گردد. متداول‌ترین این داروها شامل داروی کلومیفن است که یک آنتی استروژن می‌باشد و با تاثیر مستقیم بر روی هیپوتالاموس مغز به تحریک تخمدان‌ها و فرآیند تخمک گذاری کمک می‌کند. هم‌چنین گونادوتروپین که به صورت تزریقی مصرف می‌شود.
2. استفاده از روش IVF
از این روش که به عنوان یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان قطعی ناباروری شناخته می‌شود شامل انجام عمل لقاح در بیرون از بدن زن و در محیط آزمایشگاهی با استفاده از نمونه‌ای از اسپرم‌های مرد و تخمک زن می‌باشد. این روش در صورت آسیب دیدن لوله‌های فالوپ توسط پزشک تجویز می‌شود. در نهایت پس از انجام عمل لقاح، یک یا چند تخمک بارور شده به رحم زن منتقل می‌گردد.
3. استفاده از روش IUI
این روش که به فرآیند شتسشوی اسپرم نیز معروف است، با نمونه‌گیری از اسپرم مرد و جداسازی بهترین اسپرم‌ها اجرا می‌شود. البته لازم است اسپرم‌های منتخب به داخل رحم زن منتقل شده و در لوله‌های فالوپ جایگذاری گردد تا عمل باروری تخمک‌ها انجام شود.
4. روش میکرواینجکشن یا ICSI
این روش در صورت کم بودن تعداد اسپرم‌های سالم مرد تجویز می‌شود و شباهت زیادی به روش IVF دارد. تنها تفاوت، تزریق اسپرم های سالم با دقت بیشتری درون تخمک است که موجب افزایش شانس باروری خواهد شد.
5. روش GIFT و ZIFT
این روش نیز شامل گرفتن تخمک‌ها از تخمدان و ترکیب آن با اسپرم در محیط آزمایشگاه و در نهایت انتقال به رحم است. در روش GIFTتخمک‌های بارور شده بلافاصله به لوله رحم منتقل می‌شوند. ولی در روش ZIFT، این کار پس از ۲۴ ساعت انجام می‌شود. این روش‌ها در مقایسه با IVF از شانس یکسانی برای باروری برخوردار هستند ولی در صورت عدم کسب نتیجه از IVF، پزشک دو روش اخیر را به دلیل نزدیک بودن به حالت طبیعی تجویز می‌کند.
6. روش اهدای تخمک
این روش برای درمان ناباروری در زنانی تجویز می‌شود که دارای سن بیشتر از ۴۰ سال هستند و به نارسایی تخمدان مبتلا می‌باشند یا به هر دلیلی تخمدان‌ها عملکرد مناسبی ندارد یا تخمک‌های تولید شده از کیفیت بالایی برخوردار نیستند ولی رحم با مشکلی مواجه نیست. در این صورت برای اجرای این روش ابتدا لازم است پس از مصرف داروهای باروری و تحریک‌کننده تخمک گذاری در فرد اهدا کننده، تخمک‌ها استخراج شده و در نهایت پس از ترکیب با اسپرم پدر و لقاح در آزمایشگاه به رحم مادر منتقل می‌گردد.
7. استفاده از رحم جایگزین
استفاده از رحم جایگزین برای خانم‌هایی کاربرد دارد که به هر نوع مشکل رحمی دچار هستند و امکان بارداری و رشد جنین در رحم برای آنان وجود ندارد. این روش شامل انجام لقاح توسط تخمک زن و اسپرم مرد در آزمایشگاه و انتقال تخمک‌ها به رحم فرد اهدا کننده است. در نهایت جنین در رحم جایگزین رشد کرده و متولد می‌شود.
8. لاپاراسکوپی
روش لاپاراسکوپی برای زنانی موثر است که در ناحیه دستگاه تناسلی و لوله‌های رحم دارای اختلالاتی هستند. به گونه‌ای که در مرحله اول فرایند بازسازی و رفع مشکل اندام‌های تناسلی با کمک لاپاروسکوپی انجام می‌شود. پس از رفع این مشکلات، روش مناسب برای بارداری که می‌تواند روش IVF باشد، بنا به تشخیص پزشک و پس از بررسی شرایط زوجین تجویز و اجرا می‌گردد.
9. هیستروسکوپی
عمل هیستروسکوپی رحم با هدف رفع مشکلات رحمی از جمله تومورهای فیبروئیدی و پولیپ و هم‌چنین اختلالات مرتبط با لوله‌های رحمی در زنان کاربرد دارد.
چنانچه اگر دنبال مطالب تکمیلی در این زمنیه هستید، به صفحه درمان نازایی و لقاح و بهترین دکتر نازایی در ایران مراجعه کنید.
هزینه درمان ناباروری
بسیاری زوجینی که با مشکلات ناباروری درگیر هستند، در مورد هزینه درمان‌های ناباروری نیز نگرانی‌هایی دارند. به خصوص در شرایط اقتصادی فعلی میزان هزینه‌ی تمام شده برای درمان در کنار مدت زمان رسیدن به نتیجه و میزان اثربخشی آن به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های افراد تبدیل شده است.
یکی از مشکلات موجود بر سر راه زوجین در این مسیر عدم پوشش جامع درمان‌های باروری توسط بیمه‌های درمانی می‌باشد. تا جایی که حتی بیمه‌های تکمیلی نیز به پوشش درصدی از هزینه‌های درمان می‌پردازند و پرداخت مابقی هزینه‌ها که می‌تواند بسیار بالا هم باشد، بر عهده خود اشخاص قرار داده شده است.
مشکل مهم دیگری که در بیشتر موارد به عنوان مانعی برای اقدام در جهت درمان ناباروری عمل می‌کند، این است که هیچ‌کدام از روش‌های درمان ناباروری قطعی و تضمینی نیستند و حتی در صورت اجرای مناسب‌ترین روش نیز امکان شکست و نیاز به تکرار درمان یا اجرای آن با روشی متفاوت وجود دارد. ولی در نهایت کسب نتیجه‌ی دلخواه و داشتن فرزند به سختی آن غلبه دارد و بهترین روش اجرای دقیق توصیه‌ها و روش‌های درمانی متخصص می‌باشد.
به طور کلی هزینه درمان ناباروری به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم‌ترین آن‌ها شامل شهر و محل سکونت زوجین به دلیل نیاز به مراجعات مستمر برای درمان، روش درمانی منتخب برای اجرا، نوع و میزان داروهای مورد نیاز و هزینه‌های مربوط به ویزیت پزشک در مطب، بیمارستان یا کلینیک است. هم‌چنین لازم است هزینه‌های انجام آزمایشات مختلف در مراحل تشخیص و پایش روند درمان را نیز در نظر بگیرید.
سخن پایانی
در این مطلب با متداول‌ترین دلایل بروز ناباروری در زوجین و هم‌چنین روش‌های درمان آن آشنا شدیم. به طور کلی روش‌های متنوعی برای تشخیص و درمان ناباروری وجود دارد که روش مناسب با توجه به علت ناباروری از سمت مرد یا زن، توسط پزشک متخصص ناباروری مشخص می‌شود.
لازم است زوجین در مسیر اقدام برای درمان این مشکل به این نکته توجه کنند که میزان موفقیت و اثربخشی روش‌های گوناگون به عواملی مانند سن زوجین، دلیل ناباروری و میزان دقت اجرای روش درمانی بستگی دارد. ولی به صورت کلی در بیشتر موارد نتایج رضایت بخش می‌باشد و کافی است زوجین در فرآیند درمان ناباروری صبور و امیدوار بوده و به پزشک خود اعتماد کنند.